Η ΠΡΟΙΚΑ

Εργασία Στη Λογοτεχνία

5ο Γενικό Λύκειο Αγρινίου

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Α. Κοκόλη

ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Ο Θεσμός της Προίκας

Η προίκα ως θεσμός υπήρχε από τα αρχαία χρόνια. Οι συνηθισμένοι λόγοι που επιβαλλόταν ήταν καταρχήν οικονομικοί και στη συνέχεια κοινωνικοί. Οι γονείς κάθε κοριτσιού προσπαθούσαν από τα μικρά της χρόνια μέχρι τη στιγμή που θα παντρευόταν να συγκεντρώσουν την προίκα. Η προίκα μπορεί να ήταν κτήματα,σπίτι, χρήματα, ρούχα, κοσμήματα κλπ. Ο ρόλος της γυναίκας παλιά ήταν απαξιωμένος, υποταγμένος στον άνδρα. Κυρίαρχος ήταν ο άνδρας.

Η προίκα έπρεπε να είναι ανάλογη με την περιουσία και την κοινωνική θέση του πατέρα, αλλά και της συζύγου. Γίνονταν γάμοι από οικονομικό συμφέρον, ‘’παζάρια’’ σχετικά με το ύψος της προίκας, ‘’αγορά’’ γαμπρού και κάποιες κοπέλες φτωχές έμεναν στο ράφι λόγω έλλειψης προίκας…Κάποιες φορές και οι άνδρες έμεναν ανύπαντροι γιατί έπρεπε να προικίσουν και να παντρέψουν πρώτα τις αδελφές Η προίκα ήταν δυσβάσταχτο φορτίο για τις φτωχές οικογένειες, γι’αυτό και η γέννηση του κοριτσιού συχνά θεωρούνταν συμφορά.

Η ελληνική λογοτεχνία και ο κινηματογράφος αποδίδουν άριστα τέτοιες καταστάσεις! Από τα βυζαντινά χρόνια για τη σύσταση της προίκας συντάσσονταν ειδικά έγγραφα. Τα έγγραφα αυτά λεγόταν προικοσύμφωνα. Αυτά συντάσσονταν πριν από το γάμο, με την παρουσία μαρτύρων, που ήταν υποχρεωμένοι να τα υπογράψουν. Ο σύζυγος ήταν υποχρεωμένος να διαχειρίζεται καλά την  προίκα της συζύγου και να φροντίζει για τη διατήρησή της. Η κυριότητα των ακινήτων ανήκε στη σύζυγο και μόνο την επικαρπία είχε ο σύζυγος. Με τον καιρό όμως και την ισοτιμία των δύο φύλων έχει εκλείψει στην Ελλάδα ο θεσμός της προίκας. Η γυναίκα και ο άνδρας είναι ισότιμα άτομα. Οι γονείς μπορούν, αν έχουν τη δυνατότητα, να στηρίζουν το νέο ζευγάρι στο ξεκίνημά του χωρίς αυτό να είναι υποχρεωτικό…

Ιστορική αναδρομή

Από καταβολής του ανθρώπινου είδους το μοντέλο πάνω στο οποίο στηριζόταν η κοινωνία (εκτός λίγων εξαιρέσεων) ήταν λίγο πολύ το ίδιο για αιώνες. Το ισχυρό αρσενικό ήταν αυτό που έπρεπε να ψάξει να βρει τροφή, να κυνηγήσει, να διεκδικήσει την «τροφή» από τους άλλους διεκδικητές – αρσενικά και να παλέψει μαζί τους αν χρειαστεί. Το ανίσχυρο θηλυκό ως επί το πλείστον ήταν επιφορτισμένο με την ανατροφή των παιδιών. Με την πάροδο του χρόνου ο άνθρωπος εξελισσόταν αλλά το μοντέλο ουσιαστικά δεν άλλαζε. Η σπηλιά μπορεί να έγινε καλύβα ή σπίτι αλλά πάντα το θηλυκό ήταν μέσα για να μεγαλώνει τα παιδιά και το αρσενικό κουβαλούσε τα αναγκαία.
Το μοντέλο αυτό διατηρήθηκε μέχρι τα μέσα περίπου του περασμένου αιώνα. Η πολιτεία, όπως είχε υποχρέωση, φρόντισε να προσαρμόσει τη νομοθεσία της σε αυτήν την κοινωνική δομή και προσπάθησε να μεριμνήσει για τους «ανίσχυρους», γι αυτούς δηλαδή που δεν είχαν τη δυνατότητα να εργασθούν. Όταν πέθαινε ο πατέρας άγαμης κορασίδος αυτή δικαιούταν σύνταξης θανάτου μέχρι να παντρευτεί ή σε περίπτωση που δεν παντρευόταν, σε όλη της τη ζωή. Για τους ίδιους λόγους δικαιούνταν συντάξεως η χήρα θανόντος, για τους ίδιους λόγους προβλεπόταν η καταβολή διατροφής στη σύζυγο σε περίπτωση που λυόταν ο γάμος με υπαιτιότητα του συζύγου. Ακόμα και ο θεσμός της προίκας μπορεί να εξηγηθεί από τη συγκεκριμένη κοινωνική δομή. Ήταν ένα είδος οικονομικού βοηθήματος προς το γαμπρό αφού η οικογένεια της νύφης απαλλασσόταν πλέον από την υποχρέωση διατροφής της. Μέχρι και τις αρχές του 20Ου αιώνα η φροντίδα για τον γάμο των παιδιών ήταν μέλημα και καθήκον των γονιών και μάλιστα του πατέρα που φρόντιζε για την προικοδότηση των κοριτσιών της οικογένειας. Ο θεσμός της προικοδότησης στηρίζονταν στο αίσθημα της ευθύνης των γονιών να στεριώσουν οικονομικά και κοινωνικά τα παιδιά τους που έφτιαχναν καινούρια οικογένεια. Η προίκα της γυναίκας αποτελούσε την συνεισφορά της στον οικογενειακό προϋπολογισμό και μια ελάφρυνση του συζύγου από τα οικονομικά βάρη της οικογένειας. Προίκες και προικοσύμφωνα
Στη νεοελληνική οικογένεια τα παιδιά παντρεύονταν κατά σειρά ηλικίας.0ι θυγατέρες προηγούνταν κι ακολουθούσαν τα παλικάρια, με τη σειρά τους κι αυτά. Ήταν ατιμωτικό για τον άντρα να παντρευτεί πρώτος και ν’ αφήσει αδελφή μεγαλύτερη ή μικρότερη ανύπαντρη. Πολλά παλικάρια έμεναν ανύπαντρα, γιατί δεν μπόρεσαν ν’ αποκαταστήσουν τις αδελφές τους.
Ο θεσμός της προικοδότησης των θυγατέρων είναι πανάρχαιος και από τα ομηρικά χρόνια φτάνει μέχρι την εποχή μας .Για αιώνες αμέτρητους από τα φυσικά και επίκτητα προσόντα της νύφης (ομορφιά, ψυχική και πνευματική καλλιέργεια κτλ.) το πρώτο που εξεταζόταν ήταν η προίκα της. Η απροίκιστη ήταν κοινωνικά κατώτερη και δύσκολα βρισκόταν γαμπρός να τη ζητήσει σε γάμο. Η γυναίκα δεν εργαζόταν. Τα βάρη του γάμου τα σήκωνε αποκλειστικά και μόνο ο άντρας. Αυτός είχε την υποχρέωση να συντηρεί τη σύζυγό του , ανάλογα με την κοινωνική της θέση , και να μεγαλώνει , με ανάλογο τρόπο και πάλι , τα παιδιά του. Η προίκα της γυναίκας αποτελούσε τη συνεισφορά της στον οικογενειακό προϋπολογισμό και μια ελάφρυνση του συζύγου από τα οικονομικά βάρη της οικογένειας. Από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια ( 5ος αι. μ.Χ.) για τη σύσταση της προίκας συντάσσονταν προικώα έγγραφα. Η συνήθεια αυτή κράτησε σε όλη τη βυζαντινή περίοδο και συνεχίστηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας .Τα έγγραφα αυτά ονομάζονταν προικοσύμφωνα (αλλού προικοχάρτια, αρραβωνοχάρτια κτλ.) και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας  συντάσσονταν από κληρικούς, ιερείς ή μοναχούς, που εφάρμοζαν το οικογενειακό δίκαιο στους υπόδουλους Έλληνες. Η σύνταξή τους γινόταν πάντα με παρουσία μαρτύρων, που ήταν υποχρεωμένοι να υπογράψουν το προικοσύμφωνο. Το προικοσύμφωνο συντασσόταν πριν από τον γάμο. Η προίκα παραδινόταν στον γαμπρό πριν από τη στέψη. Περιλάμβανε είδη ρουχισμού , έπιπλα, οικιακά σκεύη, κοσμήματα, ζώα (πρόβατα, βόδια ),νομίσματα κ.ά.. Περιλάμβανε βέβαια και όλα τα ακίνητα(σπίτια, αμπέλια, χωράφια, ελαιοκτήματα κτλ.),που περιγράφονταν με κάθε λεπτομέρεια ( θέση, έκταση , γείτονες κτλ.). Ο σύζυγος είχε την υποχρέωση να διαχειρίζεται καλά την προίκα της συζύγου και να φροντίζει για τη διατήρηση και την ακεραιότητά της. : είχε το δικαίωμα να εκποιήσει ή με άλλο τρόπο να παραχωρήσει κάποιο από τα προικώα ακίνητα. Η κυριότητα των ακινήτων ανήκε στη σύζυγο και μόνο την επικαρπία είχε ο σύζυγος .Αν πέθαινε ο σύζυγος ή αν χώριζε το ανδρόγυνο, η προίκα έμενε στη γυναίκα ως ιδιοκτησία της. Αν πέθαινε η σύζυγος, τότε ένα μέρος της προίκας κληρονομούσε ο σύζυγος και το μεγαλύτερο μέρος κληρονομούσαν τα παιδιά. Αν το αντρόγυνο δεν είχε αποχτήσει παιδιά, τότε η προίκα γύριζε στον προικοδότη, αν ζούσε, ή στους νόμιμους κληρονόμους του.

Λόγοι παρακμής του θεσμού της προίκας

Η κατάργηση της προίκας θεσμοθετήθηκε στην Ελλάδα με τον νόμο 1329/1983.  Σήμερα αντί για προίκα έχει θεσμοθετηθεί με το άρθρο 1509 ΑΚ η γονική παροχή στο τέκνο (άρρεν ή θήλη) από οποιονδήποτε γονέα του είτε για την δημιουργία ή τη διατήρηση οικονομικής ή οικογενειακής αυτοτέλειας, ή για την έναρξη ή την εξακολούθηση επαγγέλματος. Από την έναρξη της ισχύος αυτού του νόμου η γυναίκα αποκτά αυτοδικαίως χωρίς την καταβολή οποιοδήποτε φόρου ή τέλους, την κυριότητα των πραγμάτων που δόθηκαν στον άνδρα για προίκα κατά κυριότητα και σώζονται στην περιουσία του. Δεν θίγονται όμως τα δικαιώματα που απέκτησαν τυχόν τρίτοι σ’ αυτά τα πράγματα πριν από την έναρξη ισχύος αυτού του νόμου. Για τα δικαιώματα αυτά η γυναίκα έχει μόνον ενοχική αξίωση κατά του άνδρα. Αν, με διάταξη τελευταίας βούλησης, που συντάχθηκε πριν από την έναρξη ισχύος αυτού του νόμου, καταλείφθηκε κάποιο περιουσιακό στοιχείο στον άνδρα για προίκα, το περιουσιακό αυτό στοιχείο περιέχεται στη γυναίκα, εκτός αν συσταθεί ήδη η προίκα, οπότε εφαρμόζονται τα άρθρα 56 και 57 αυτού του νόμου.  Με το πέρασμα του χρόνου η εικόνα της γυναίκας έχει αλλάξει ουσιαστικά.  Η γυναίκα παλιότερα αντιλαμβανόταν τον εαυτό της ως λιγότερο δυναμικό και αυτόνομο, κυρίως λόγω του ότι ήταν υποχρεωμένη να παραμένει στο σπίτι και να μην εργάζεται, αλλά να ασχολείται μονάχα με την ανατροφή των παιδιών, με «τα του σπιτιού» και οι προσωπικές της ανάγκες έμπαιναν σε δεύτερη μοίρα. Έτσι ο άντρας ήταν αυτός ο οποίος είχε τη μεγαλύτερη ισχύ από οικονομικής άποψης και όχι μόνο. Ήταν αυτός που είχε το ρόλο του «θηρευτή» που διεκδικούσε το «θήραμά» του. Τα τελευταία χρόνια τα πράγματα έχουν μεταβληθεί και η θέση της γυναίκας έχει αλλάξει πάνω στην κοινωνική σκακιέρα.  Η γυναίκα πλέον εργάζεται, βγάζει τα δικά της χρήματα και δεν διστάζει να διεκδικήσει όλα όσα θέλει. Οι αλλαγές αυτές αποτυπώνονται καλύτερα στο θέμα του γάμου, και πιο συγκεκριμένα στο γεγονός ότι οι γυναίκες τα τελευταία χρόνια παντρεύονται σε όλο και μεγαλύτερη ηλικία. Προτεραιότητα γι’ αυτές δεν αποτελεί πάντα η οικογένεια , αλλά η επαγγελματική καταξίωση και η οικονομική ανεξαρτησία. Η σύγχρονη γυναίκα καλείται να ανταποκριθεί σε πολλαπλούς ρόλους, σε αυτό της συζύγου, της μητέρας, της εργαζόμενης γυναίκας, της καλής νοικοκυράς κ.ο.κ. Στην προσπάθειά της να ανταποκριθεί σε όλα αυτά και να είναι «σωστή», όπως προστάζει η κοινωνία, συχνά πιέζεται, αγχώνεται και εξαντλείται. Η ανάγκη που προβάλλεται, είναι η γυναίκα να κρατήσει τις λεπτές ισορροπίες που απαιτούνται ανάμεσα στις υποχρεώσεις της ως μητέρας και νοικοκυράς, από τη μία και ως εργαζόμενης, από την άλλη.

Καταργήθηκε ή όχι η προίκα;

Φαίνεται όμως πως η Εφορία δεν έχει πειστεί ότι πρέπει να κοπεί... ο ομφάλιος λώρος που συνέδεε την οικογένεια με τον αναχρονιστικό θεσμό της προίκας - που τόσα χρόνια αγωνίστηκε το γυναικείο κίνημα να καταργηθεί. Θα πρέπει να συμπεράνουμε μήπως πως θεωρεί τη γονική παροχή «προίκα»... με άλλη μορφή και ονομασία; Όμως ο νόμος είναι σαφής: Ας δούμε τι ορίζει, σε μια εκλαϊκευμένη έκδοση τού τότε Συμβουλίου Ισότητας, πριν από χρόνια (εικονογράφηση Σοφίας Ζαραμπούκα).

Τώρα... Κάτω από τον υπότιτλο: «Η προίκα καταργήθηκε» διαβάζουμε: «Τι ισχύει: Οι προίκες που είχαν αντικείμενο ακίνητο και είχαν δοθεί από παλιά μέχρι σήμερα επιστρέφονται από την ισχύ του νόμου αυτοδίκαια στις γυναίκες, χωρίς να χρειαστεί κανενός είδους έγγραφο ή άλλη διαδικασία ούτε να πληρωθεί κανένας φόρος ή τέλος. Προίκες που το αντικείμενό τους ήταν κινητά και σώζονται στην περιουσία του άντρα επιστρέφονται αυτοδίκαια στη γυναίκα. Προίκες που είχαν αντικείμενο χρήματα δεν επιστρέφονται παρά μόνο αν συμφωνήσουν διαφορετικά οι σύζυγοι. Μετά την κατάργηση της προίκας και για να ενισχυθούν οι ΝΕΟΙ, αγόρια και κορίτσια, στο ξεκίνημα αλλά και στη διατήρηση της οικογενειακής τους ζωής ή της επαγγελματικής και οικονομικής τους δραστηριότητας προβλέπεται μειωμένη φορολογία (το 50% του φόρου δωρεάς) για περιουσιακές παροχές γονιών προς τα παιδιά τους, αγόρια και κορίτσια, μέχρι τα πέντε εκατομμύρια δραχμές (5.000.000) (σ.σ.: Από τότε, το ποσόν αυτό αναπροσαρμόστηκε οκτώ φορές και σήμερα είναι 90.000 ευρώ, αυτοτελώς για κάθε γονέα).Αυτά ισχύουν με το νόμο 1329 ΦΕΚ 25/18-2-83, άρθρο 1509 του Αστικού Κώδικα».

Και τότε...

‑­

Τι ίσχυε όμως πριν; Πολλοί νέοι και νέες αγνοούν τις λεπτομέρειες που αφορούν ένα θεσμό που επέζησε όσο ο άντρας θεωρούνταν ότι πρέπει να φέρει τα βάρη του γάμου - δηλαδή να είναι ο «κουβαλητής» που συντηρούσε την οικογένεια και η γυναίκα μένει στο σπίτι με τα παιδιά. Διαβάζουμε και πάλι στην απλουστευτική παρουσίαση των τότε διατάξεων του Οικογενειακού Δίκαιου «τι ίσχυε»:«Προίκα ήταν η περιουσία που δινόταν από τον πατέρα ή σε αδυναμία του πατέρα από τη μητέρα ή και από την ίδια τη γυναίκα ή και από κάποιο τρίτο πρόσωπο στον άντρα για να τον ανακουφίσει από τα βάρη του γάμου. Η προίκα έπρεπε να είναι ανάλογη με την περιουσία και την κοινωνική θέση του πατέρα αλλά και του συζύγου. Στις περισσότερες περιπτώσεις, που αντικείμενο της προίκας ήταν ακίνητο, αν δεν είχε συμφωνηθεί ότι ο άντρας θα έχει την πλήρη κυριότητα, η γυναίκα διατηρούσε την ψιλή κυριότητα, αλλά ο νόμος τη θεωρούσε ανίκανη να διαχειριστεί την περιουσία της. Έτσι ο άντρας ήταν εκείνος που είχε τη διοίκηση, τη διαχείριση και καρπωνόταν τα εισοδήματα. Για να πουλήσει το ακίνητο έπρεπε ο σύζυγος να ζητήσει άδεια από το δικαστήριο, που δινόταν αν συμφωνούσε η γυναίκα και μόνο αν υπήρχε η μεγάλη ανάγκη ή προφανής ωφέλεια για την οικογένεια. Σε περίπτωση αδικαιολόγητης άρνησης του πατέρα να χορηγήσει προίκα, η κόρη είχε δικαίωμα να προσφύγει κατά του πατέρα της στο δικαστήριο και να τον υποχρεώσει να συστήσει προίκα» (!!!) Τι γινόταν στην πραγματικότητα. Ο θεσμός της προίκας γινόταν - όχι σπάνια - ένα καρκίνωμα στους κόλπους της ελληνικής οικογένειας. Γάμοι από οικονομικό συμφέρον, εκβιασμοί, «παζάρια» για το ύψος της προίκας, ματαιώσεις γάμων από «φιλότιμο» επειδή η προίκα ήταν μικρή ή μικρότερη από τα... υπεσχημένα, διαζύγια - αν η οικογένεια της νύφης δεν έδινε αρκετά, έστω μετά το γάμο - υποτιμητικές και για την αξιοπρέπεια των δυο νέων καταστάσεις, «αγορά» του γαμπρού, κοπέλες που έμεναν ανύπαντρες γιατί δεν είχαν προίκα... Αυτά ήταν μόνο μερικά από τα «δεινά» που επέφερε ο θεσμός στην ελληνική κοινωνία - και όχι μόνο στις γυναίκες. Γιατί και ο άντρας γινόταν συχνά θύμα, όταν έμενε ανύπαντρος για να προικίσει - ή μέχρι να παντρέψει τις αδελφές του, όταν έπρεπε να δουλεύει σκυλίσια για να προικίσει περισσότερο μια αδελφή που δεν ήταν πια... παρθένα ή όταν η σύζυγος με τη μεγάλη προίκα του φερόταν υποτιμητικά και βέβαια δεν καταδεχόταν να εργαστεί επαγγελματικά. Η προίκα ήταν ιδιαίτερα δυσβάσταχτη για τις φτωχές λαϊκές οικογένειες, γι' αυτό και η γέννηση κοριτσιού συχνά θεωρούνταν συμφορά. Όλες αυτές οι καταστάσεις είχαν την απήχησή τους στην ‑­

ελληνική λογοτεχνία και στον κινηματογράφο (ενδεικτικό παράδειγμα «Η τιμή της αγάπης» της αξέχαστης Τόνιας Μαρκετάκη, βασισμένη στο έργο του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Η τιμή και το χρήμα»: Ο γαμπρός κλέβει και διακορεύει την κοπέλα που είναι ερωτευμένη μαζί του για να εκβιάσει τη μητέρα της να του δώσει σαν προίκα ό,τι έχει και δεν έχει. Εκείνη, φτωχή γυναίκα, αναγκάζεται να ενδώσει, αλλά η κοπέλα βρίσκει τη δύναμη να αρνηθεί αυτό τον αισχρό συμβιβασμό, κρατάει το παιδί που γεννήθηκε και πηγαίνει να δουλέψει σαν εργάτρια και ανύπαντρη μοναχική μητέρα). Είναι απαράδεκτο σήμερα, ύστερα από τόσους αγώνες των γυναικών σε προσωπικό, αλλά και σε επίπεδο γυναικείου κινήματος, να «βρικολακιάζει» ο θεσμός της προίκας. 'Η μήπως το κράτος διαβλέπει ότι με την «πρόοδο» της ανεργίας και τις... ολοένα αυξανόμενες δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει η ελληνική οικογένεια, ο θεσμός της προίκας θα αναβιώσει και ότι οι Ελληνίδες θα επιστρέψουν στα σπίτια τους;

Ξηρομερίτικος Γάμος

Τα ήθη και έθιμα του γάμου στο Ξηρόμερο, είναι πάρα πολλά. Ο γάμος διαρκούσε μέρες όπως και οι ετοιμασίες,  Ξεκινούσε  σχεδόν ένα μήνα πριν, με το πλύσιμο της προίκας της νύφης. Μαζεύονταν ,γυναίκες- συγγενείς της νύφης και έπλεναν τα λευκά είδη, με πράσινο σαπούνι δάφνη και λουλάκι, στη βρύση του χωριού(δεν υπήρχαν βρύσες στα σπίτια): τραπεζομάντιλα ,καρέ, σεντόνια, κουρτίνες κ.λ.π. όλα χειροποίητα.Αργότερα, με την ύδρευση στα  χωριά, οι γυναίκες μαζεύονταν στο σπίτι της νύφης και έπλεναν τα προικιά. Αφού τα  στέγνωναν, όλες μαζί τα σιδέρωναν, με  κάρβουνα ,ενώ αργότερα με ηλεκτρικό.  Τώρα, το πλύσιμο γίνεται στο πλυντήριο και μόνο στο σιδέρωμα, βοηθάνε ,που πλέον γίνεται με πρέσα ή  ατμοσίδερο. 15 μέρες, πριν το γάμο, γινόταν η έκθεση της προίκας. Τα πλυμένα και σιδερωμένα λευκά είδη ,ήταν έτοιμα, για επίδειξη. Στο κέντρο του σπιτιού και αργότερα στο σαλόνι, έβαζαν το νυφικό χειροποίητο στρώμα ,γεμισμένο με ξασμένο πρόβειο μαλλί. Πάνω σ ‘αυτό, έστρωναν την κουβέρτα και το κεντημένο σεντόνι, συνήθως το πιο εντυπωσιακό, με τα οποία ,θα έστρωναν το νυφικό κρεβάτι.

Εκεί, άπλωναν, ένα- ένα ,τα λευκά είδη και πάνω σ αυτά οι συγκεντρωμένες γυναίκες, σχεδόν όλο το χωριό- έριχναν τα δώρα τους. Τότε, για δώρα έδιναν ,καρέ, κάλτσες  και ποδιές. Δώρα απλά, που εκτιμούσαν ….ιδιαίτερα. Η νύφη σήκωνε ένα -ένα τα δώρα και ρώταγε ποιάς είναι…  αμέσως έπαιρνε απάντηση, από την δωρήτρια. Στα  προικιά οι γυναίκες τραγουδούσαν. Αργότερα έκθεση αυτή, άλλαξε .Τα φρεσκοπλυμένα και κολλαριστά πλέον, λευκά είδη, καρφιτσώνονταν, στις κουρτίνες και εκθέτονταν σε όλους τους τοίχους του σαλονιού, ενώ οι πετσέτες και τα σεντόνια, διπλωμένα, πάνω στον καναπέ η το τραπέζι. Οι κουβέρτες και τα χαλιά παρέμεναν διπλωμένα, στο ίδιο δωμάτιο. Κι εκεί μαζεύονταν, μόνο γυναίκες, κι αφού θαύμαζαν την προίκα με  υπόκρουση δημοτικής μουσικής, έστρωναν πάνω από το κιλίμι ή το χαλί, την κουβέρτα και το νυφικό σεντόνι, όπως παλιότερα. Πάνω στα σκεπάσματα ,βάζουν ένα μικρό αγοράκι. Πάνω στο σεντόνι οι γυναίκες έριχναν ροδοπέταλα ρύζι , αμύγδαλα και χρήματα. Οι κοντινοί συγγενείς έδιναν μεγάλα ποσά.
Σε μια λίστα, η μάνα της νύφης συνήθως, κατέγραφε   το χρηματικό ποσό και τα ονόματα  των δωρητών. Η λίστα αυτή διαβάζονταν δυνατά ,αφού μάζευαν τα νυφικά σκεπάσματα. Το βράδυ ή την επόμενη μέρα, τα ρούχα αυτά μαζεύονταν σε “μπάλες”, δηλαδή τυλίγονταν οι κουβέρτες  και τα υφαντά , με άλλα  μικρότερα κομμάτια όπως τάπητα ή μάλλινες μαντανίες ,παλιότερα. ενώ τα χαλιά δένονταν με κορδέλες.
Τα λευκά είδη, τα έβαζαν σε ξύλινο σκαλιστό μπαούλο, ενώ αργότερα, σε συρταριέρα, κλειδωμένα. Επίσης, τα προικιά, περιελάμβαναν και  διάφορα λουλούδια σε γλάστρες, ενώ παλιότερα, σε ασβεστωμένα ντενεκέδια. Γαρυφαλλιές, δεν έδιναν, για να μην κάνει η νύφη, κορίτσια. Συνήθως η έκθεση προίκας, γινόταν μεσημέρι και τελείωνε απόγευμα.

Μετά από λίγες μέρες, μαζεύονταν γυναίκες και στα δυο σπίτια για να φτιάξουν τα γλυκά του γάμου, ραβανί και κουραμπιέδες.

Μια βδομάδα αργότερα από την έκθεση-επίδειξη ,στο σπίτι του γαμπρού μαζεύονταν οι συγγενείς ,για να πάνε να πάρουν τα προικιά από το σπίτι της νύφης. Παλιότερα ,πήγαιναν με άλογα η γαϊδούρια, ενώ αργότερα με αγροτικά αυτοκίνητα. Και στο σπίτι της νύφης, είχαν μαζευτεί συγγενείς και φίλοι  ,με τις “μπάλες” έτοιμες, το σαλόνι άδειο για περισσότερο χώρο,(καρέκλες  γύρω- γύρω  για να κάθεται ο κόσμος).Οι καλεσμένοι άντρες και γυναίκες, περνούσαν στο σαλόνι, όπου τους σέρβιραν λικέρ και γλυκό ,συνήθως τυλιγμένοι  κουραμπιέδες. Μέχρι να έρθουν οι συμπέθεροι ,χόρευαν ,προς τιμήν της νύφης. Εκείνη, προσκαλούσε τους παρευρισκομένους, σε χορό,μαζί της. Οι συμπέθεροι,φτάνουν στο σπίτι της νύφης.

Τους υποδέχονται με χαρά και με τραγούδια. Περνάνε στο σαλόνι όπου τους προσφέρουν ποτό και γλυκό, συνήθως ,  ανύπαντρα κορίτσια … ενώ αργότερα…όλοι μαζί χορεύουν. Πρώτη, χορεύει η νύφη  με  τα πεθερικά της και τα κουνιάδια της . Εκείνη τη μέρα οι συμπέθεροι..”. κλέβουν” πράγματα από το σπίτι της νύφης, αλλά… φεύγοντας , παραδίδουν υπερήφανοι τα “λάφυρά “τους…γι αυτό οι σπιτίσιοι τους… προσέχουν .Όλοι πάνε στο σπίτι της νύφης, εκτός από τον γαμπρό ,που περιμένει στο σπίτι τους… ανταποκριτές του.
Εκεί το γλέντι έχει ανάψει.

Κι έρχεται η ώρα του φορτώματος, της προίκας. Όλοι βοηθάνε. Δύο συγγενείς, της νύφης, κάθονται ,πάνω στο ξύλινο μπαούλο, κρατώντας το κλειδί του… και δεν σηκώνονται, αν δεν τους δώσει κέρασμα,(χρήματα),ο πατέρας του γαμπρού.
Στον καθρέφτη ή στην κεραία κάθε αυτοκινήτου νύφη δένει λευκό μαντηλάκι. Οι συμπέθεροι έρχονται και φεύγουν… κορνάροντας. Φτάνουν στο σπίτι του γαμπρού.. ξεφορτώνουν, τους σερβίρουν ποτό και γλυκό, για να ευχηθούν …και…αρχίζει το γλέντι. Πολλές φορές ακολουθεί και τραπέζι.

Ένα ή δύο άτομα από το σπίτι της νύφης, πάνε στο σπίτι του γαμπρού-με γλυκά – για να βάλουν τα πράγματα στη θέση τους. Το κλειδί του μπαούλου, παραδίδεται στο γαμπρό. Την τελευταία βδομάδα του γάμου

Ο γαμπρός απαγορεύεται, να πάει στο σπίτι της νύφης και αντίστροφα…γιατί οι συμπέθεροι τους γανώνουν, δηλ. τους μουτζουρώνουν στο πρόσωπο, με μαύρο χρώμα, που βγαίνει από τα μαγειρικά σκεύη της φωτιάς.

Να σημειώσουμε, ότι παλιά, μόνο ο γαμπρός πήγαινε στο σπίτι της νύφης και ποτέ δεν έμεναν μόνοι τους. Για το γαμπρό, έσφαζαν κόκορα και του έφτιαχναν πίτα.
Η νύφη, πήγαινε, μόνο για να δει το σπίτι με συνοδεία κι έφευγε.

Πολλές φορές,η νύφη αντίκριζε το μέλλοντα σύζυγό της, για πρώτη φορά στην εκκλησία. Με την πάροδο του χρόνου τα ήθη αλλάζουν. Έτσι και στο Ξηρόμερο. Ο γαμπρός, επισκέπτεται πιο συχνά την νύφη και κάθε Κυριακή, κοιμάται σπίτι της ,σε χωριστά δωμάτια. Όσο περνάν ‘ τα χρόνια τα αρραβωνιασμένα, αποκτούν περισσότερα, δικαιώματα.
Και η νύφη ,επισκέπτεται το σπίτι του γαμπρού, διασκεδάζουν μαζί, χωρίς επιτηρητές. Σήμερα, μια κοπέλα, όταν αρραβωνιάζεται, μετακομίζει σχεδόν, στο σπίτι του γαμπρού .Καλέσματα δεν υπήρχαν παλιά ,Πήγαινε κάποιος από την οικογένεια του ζευγαριού στα σπίτια και τους προσκαλούσε.
Τα καλέσματα- προσκλήσεις, αργότερα, τα μοίραζαν από σπίτι σε σπίτι η νύφη με κάποιον δικό της (μάνα, αδερφός). Αφού τους σέρβιραν, έφευγαν για το επόμενο σπίτι. Σήμερα, στέλνονται μέσω ταχυδρομείου…και σε λίγο μέσω…e- mail…

Προζύμια

Την Τρίτη, αναπιάνονται τα προζύμια στο σπίτι του γαμπρού. Μαζεύονται οι προσκεκλημένοι συγγενείς… και μια κοπέλα ανύπαντρη, κοσκινίζει το αλεύρι, με ψιλή σίτα, φορώντας μαντήλι. Οι υπόλοιποι, εύχονται, ρίχνοντας λεφτά, μέσα στη σίτα κι όσο κοσκινίζει τραγουδάνε… Τα λεφτά, που μαζεύει η κοπέλα τα μοιράζει με τα μικρά παιδιά. Με το αλεύρι αυτό, αναπιάνουν το προζύμι, για τα κουλούρια

( μεγάλα ψωμιά για το γάμο). Την Τετάρτη, αναπιάνουν προζύμια, στο σπίτι της νύφης. Ακολουθούσε και τραπέζι …και γλέντι ως το πρωί. Την Πέμπτη, ζυμώνουν και ψήνουν τα κουλούρια του γάμου.

Παραμονές του γάμου

Το βράδυ στα σπίτια του ζευγαριού, έχουν τραπέζι. Τραπέζι ξηρομερίτικο, με γλέντι, ως το πρωί. Είναι καλεσμένοι όλοι, οι συγγενείς ενώ παλιότερα, σπάνια καλούσαν φίλους. Ως καλεσμένος στο τραπέζι πριν και μετά το γάμο, έχεις υποχρέωση να πάς κανίσκι. Το κανίσκι περιλαμβάνει κουλούρι, σφάγιο, γλυκά, ραβανί ή κουραμπιέδες σε δίσκο(φτιαγμένα από την νοικοκυρά) και κρασί, μέσα σε μεγάλη κόφα. Την κόφα, αυτή σκεπάζουν μ ένα εντυπωσιακό κεντημένο καρέ. Και στα δύο σπίτια μαζεύονται συγγενείς. Άλλοι βοηθάνε στη συλλογή των κανισκιών, άλλοι για να ανάψουν φωτιά και να ετοιμάσουν τα σφάγια. Κάθε οικογένεια πήγαινε στο γάμο, ένα κανίσκι. Το ομαδικό ψήσιμο, ξεκινούσε απ το πρωί και τελείωνε το βράδυ, με γέλια τραγούδια και κρασί…τώρα πίνουν μπύρες. Τα κοκορέτσια και το ζυμωτό ψωμί ,σερβίρονταν στους ψήστες κυρίως. Οι γυναίκες, ετοιμάζουν πίτες και συνοδευτικά για το τραπέζι. Όλοι βοηθάνε στο τραπέζι του σπιτιού. Δυο-τρείς άντρες, αναλαμβάνουν το λιάνισμα του κρέατος, βγάζοντας στην άκρη, τις πλάτες ολόκληρες, για την επιστροφή του κανισκιού. Όσοι έφερναν κανίσκι, μέσα στην κόφα τους έβαζαν μία ψημένη πλάτη, ένα ή μισό κουλούρι και γλυκά. Το τραπέζι στρώνεται, ο κόσμος κάθεται ενώ, οι γυναίκες, είναι στην κουζίνα και 5-6 άτομα, βοηθάνε στο σερβίρισμα.

Παλιότερα,μετά το φαγητό,τραγουδούσαν….τραγούδια της τάβλας....τραγούδια με το στόμα…έτσι τα έλεγαν.

Τα τραγούδια αυτά,ήταν βαριά δημοτικά,συνήθως της ξενιτιάς γι αυτούς που έλειπαν μακριά.
Αλλά και άλλα ,πιο χαρούμενα τραγούδια…όταν τελείωνε ο ένας…άρχιζε ο επόμενος και τα ρεφραίν ,όλοι μαζί…
Διαρκούσαν κανένα δύωρο κι όταν άρχιζαν….άρχιζε και η νύστα…

Ημέρα του γάμου

Φτάνει η μέρα του γάμου.
Μαζευονται οι καλεσμένοι στα σπίτια του ζευγαριού.
Στο σπίτι του γαμπρού,σερβίρεται ποτό και γλυκό.
Αργότερα χορεύουν.
Χορεύει ο πεθερός…η πεθερά…η κουνιάδα….οι κουμπάροι…κι ο γαμπρός….χορεύουν και οι υπόλοιποι..

.Και στο τέλος…ξυρίζουν το γαμπρό…ο κουρέας…και οι άνδρες τραγουδάνε ...μέσα στο δοχείο με το ξυράφι, οι καλεσμένοι ρίχνουν κέρματα, ενώ τα χαρτονομίσματα στο δίσκο. Σήμερα ο γαμπρός ξυρίζεται…με μπίκ…μόνος του….Στο σπίτι της νύφης, από το πρωί, μαζεύονται γυναίκες, να στολίσουν την νύφη. Η κομμώτρια, έχει πολύωρη δουλειά… και εκεί αφήνουν χρήματα, Την χτενίζουν, την βάφουν και τέλος την ντύνουν, τραγουδώντας. Η πιο ευτυχισμένη στιγμή, για τους γονείς! Μια ανύπαντρη φίλη της νύφης ,της φοράει τα εσώρουχα και το νυφικό,(;;;;;).Σήμερα, η νύφη ντύνεται μόνη της. Πριν τα στέφανα, ο ανύπαντρος αδερφός του γαμπρού, με δύο τρεις συγγενείς πηγαίνουν στο σπίτι της νύφης, για να της φορέσουν το παπούτσι, το κρατούσαν στο κουτί του, μαζί με ρύζι και κουφέτα. Κάτω από το παπούτσι, οι ανύπαντρες, έγραφαν το όνομά τους κι όποιας έσβηνε πρώτο, παντρευόταν πρώτη. Τώρα πετάει την ανθοδέσμη η νύφη. Πολύ παλιά,ο γάμος γινόταν πρωί. Η νύφη κι ο γαμπρός πήγαιναν καβάλα στ άλογα και στο σαμάρι ή την σέλα, έστρωναν λευκή ,βαμβακερή κουβέρτα. Άν ήταν στο ίδιο χωριό, πήγαιναν με τα πόδια, με πλήθος καλεσμένων να τους ακολουθεί, τραγουδώντας…Την νύφη κρατά από το δεξί μπράτσο ο πατέρας της κι από το αριστερό ο αδερφός της.  Η νύφη, με τα μάτια χαμηλά…μελλοθάνατη…μου θυμίζει…Σαν να την παρέδιδαν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Αργότερα, η νύφη ξεθαρρεύει, γιατί ,έχει αποκτήσει δικαιώματα. Τα σημαντικά σημεία του μυστηρίου ο Ησαΐας και “η δε γυνή να φοβείται τον άνδρα”..
Από το δίσκο με τα στέφανα τα ανύπαντρα κορίτσια, έπαιρναν κουφέτα, για να τα βάλουν κάτω από το μαξιλάρι τους. Όποιο όνομα ονειρεύονταν, αυτόν παντρεύονταν.
.Το μυστήριο τελειώνει ,μοιράζονται μπομπονιέρες ή και γλυκά, ακολουθούν οι ευχές ,η φωτογράφιση(δεν φτάνει που κάνεις, ένα λάθος, πρέπει να το θυμάσαι….η ώρα που υπογράφεις…)Ακολουθεί το γλέντι στο σπίτι του γαμπρού. Οι γονείς του γαμπρού, καλούν τους συγγενείς της νύφης,γύρω στα δεκαπέντε άτομα .Αν δε σε καλέσουν,δε μπορείς να πάς ακόμα κι αν είσαι γονιός της νύφης.‑­

Στο σπίτι την νύφης, επιστρέφουν οι συγγενείς κι αποφασίζουν ποιοί θα πάνε στο τραπέζι. Τρώνε πρόχειρα, ό,τι απέμεινε γιατί θα πάνε στα μισά του γαμπριάτικου γλεντιού.

Στο σπίτι του γαμπρού.
Η πεθερά, στέκεται μέσα από πόρτα, φορώντας λευκό μαντήλι, ενώ κάτω από το χαλί, κρύβει ένα μαχαίρι ή χαντζάρα(!!!),για να το πατήσει η νύφη. Έπειτα, δίνει στην νύφη ένα ρόδι ,που το σπάζει μπαίνοντας και σκορπάει τα αμύγδαλα το ρύζι και τα κουφέτα του μαντηλιού. Η νύφη περνάει στο σαλόνι, όπου την σερβίρει ο ανύπαντρος κουνιάδος, γλυκό και καφέ …επί πληρωμή…Έπειτα πρώτη σέρνει το χορό, πλάι στον άντρα της .Επιτέλους χαμογελά…Μετά κρατάει τα πεθερικά, τους κουμπάρους, για να χορέψουν κι αντίστροφα. Να σημειώσουμε ότι παλιά, περίμενες να σε “καλέσει” η νύφη ή ο γαμπρός, για να χορέψεις, μετά από την προτροπή των γονιών τους. Αργότερα, φτάνουν και οι συγγενείς της νύφης και το γλέντι, συνεχίζεται ως το πρωί.

Υποχρεώσεις των μελλόνυμφων.

Την άλλη μέρα, η νύφη πάει στον κουμπάρο τα δώρα.- Το κόσμημα,-υποχρέωση της νύφης το δίνει πλαισιωμένο με στολίδια στην εκκλησία.

Επίσης, άλλο έθιμο του γάμου ,είναι τα δώρα της νύφης προς τα πεθερικά και τους κουμπάρους.
Μέσα σε κόφα βάζει πουκάμισα, για τον πεθερό και τον κουνιάδο, παντόφλες και νυχτικό ,για την πεθερά και την κουνιάδα, γλυκά και κρασί ή μπύρες.
Στους κουμπάρους, έδινε πουκάμισα στους άντρες παντόφλες και νυχτικό για τις γυναίκες.
Η νύφη έδινε και στους αρραβώνες δώρα. Πουκάμισα, στον κουμπάρο, στον πεθερό, στον κουνιάδο (ή τον αδερφό του πεθερού),κουβέρτες και σεντόνια( και στον γαμπρό, μετά το γάμο τα έπαιρνε πίσω).

Αργότερα ( στο γάμο) στην πεθερά και στην κουνιάδα ,η μάνα της νύφης αγόραζε τα ρούχα που θα φόραγαν στα στέφανα και παπούτσια για την συμπεθέρα. Η μάνα του γαμπρού αγοράζει στη συμπεθέρα της παπούτσια για το γάμο. Άλλη υποχρέωση της νύφης, είναι η αγορά των επίπλων του σπιτιού ,το γαμπριάτικο ντύσιμο. Η κρεβατοκάμαρα, το νυφικό, το δεύτερο νυφικό φόρεμα, τα νυφικά παπούτσια, τα νυφικά εσώρουχα και το χτένισμα της νύφης, ήταν υποχρεώσεις του γαμπρού.

Άλλα έθιμα:

Οι συμπέθεροι,δεν έδιναν γάτες, για να μην τσακώνονται μεταξύ τους. Οι γονείς της νύφης, πριν το χρόνο δεν της έδιναν κρεμμύδια, για να μην έχει δάκρυα στο γάμο της. Πριν το χρόνο το ζευγάρι δεν παρακολουθούσε το μυστήριο άλλου γάμου,ούτε μπορούσε να στεφανώσει, δηλ.να γίνουν κουμπάροι. Άλλη πρόληψη ήταν η ” απαγόρευση” στο ζευγάρι να φάει κόλλυβα, ή να πάει σε κηδεία. Μετά το γάμο, οι συγγενείς ή φίλοι, πήγαιναν στο σπίτι του ζευγαριού,(που συνήθως ,ήταν το πατρικό του, με συγκατοίκους ,τους γονιούς ή και τα αδέρφια του γαμπρού), πιάτο ως κάλεσμα για τη κοντινή μελλοντική ,ονομαστική γιορτή  .Το πιάτο, ήταν στολισμένο με αμύγδαλα, ρύζι και κουφέτα για καλορίζικες ευχές και ως δώρο για το καινούργιο σπιτικό. Η νύφη είχε υποχρέωση να πάει στα σπίτια, που της έστελναν πιάτο ,ως επίσκεψη. Άλλο έθιμο του γάμου, ήταν τα “πιστρόφια“(από το επιστρέφω),δηλ. τραπέζι των γονιών της νύφης ,προς τιμήν ,των νεόνυμφων. ‑­Μερικά από τα έθιμα του γάμου, διατηρούνται, μέχρι σήμερα. Ο Ξηρομερίτικος γάμος, προ δεκαετίας, ήταν ακόμα… παραδοσιακός…. Μερικοί ακόμα κρατάνε τις παραδόσεις!

 Συνέντευξη της κ. Αρετής Ροκά

Η κ. Αρετή Ρόκα γνωστή υφάντρα της  Νούτσαγα και συγγραφέας βιβλίου για την τέχνη μας μιλάει για την προίκα, πως ήταν και τι περιλάμβανε.

« Η προίκα ήταν πολύ σημαντική την εποχή εκείνη αλλά και σήμερα. Τα φτωχότερα στρώματα ή λαϊκά    είχαν συνήθως πολλές κόρες και έτσι έπρεπε να γίνει προίκα και να δουλεύουν   μερόνυχτα. Η αστική οικογένεια έπρεπε να ετοιμάσει καλύτερα και περισσότερα προικιά, γιατί είχαν περισσότερη άνεση. Αμέσως μετά είναι η πλούσια οικογένεια, όπου και αυτοί έφτιαχναν προικιά για τις κόρες αλλά τα περισσότερα ήταν έτοιμα.

Τα φτωχά κορίτσια  είχαν το λιγότερο 40 μάλλινα κομμάτια, είχαν ένα γίκο με μάλλινα και εσώρουχα. Η ποιότητα των υφασμάτων , δεν ήταν ίδια με την αστική οικογένεια. Τα ρούχα ήταν πολύ χοντρά και μάλλινα για το κρύο.Η προίκα έπρεπε να περιέχει βελέτζες για να σκεπάζονται να μην κρυώνουν το χειμώνα, απαραίτητα  είχε σακούλια για τα ζώα, σακιά για τον μύλο και μάλλινα υφάσματα που λέγονται δίμιτα που τα έφτιαχναν στον αργαλειό.

Με αυτό το ύφασμα έφτιαχναν τα παντελόνια, σακάκια και κάπες. Οι αγρότες φορούσαν τραγότσαλο που περιέχονταν στην προίκα της γυναίκας. Ήταν πολύ απαραίτητο γιατί δεν το έπιανε η βροχή. Επίσης η προίκα περιελάμβανε τα στρωσίδια τα  οποία ήταν τα τραγότσαλα, τα χειράμια τα οποία  ήταν λεπτά και κιλίμια αλλά όχι με μεγάλα σχέδια πολύχρωμα και με λουλούδια που δεν ήταν μεγάλης αξίας. Να σας πω ότι τα ασπρόρουχα τους αποτελούνταν απο αυτά ύφαιναν στον αργαλειό. Απο το 1920 με 1940 που άρχισε ο πόλεμος ο αργαλειός εκσυγχρονίστηκε και έφτιαχναν καλύτερα πράγματα. Το 1935 ο αργαλειός πέρασε στις επαγγελματίες υφάντρες έγινε δηλαδή επάγγελμα.

Άλλα υφάσματα ήταν ο χασές, τα γινάτια που αυτά όμως ήταν του εμπορίου εξίσου καλά. Τα υφαντά τότε είχαν καλυτερεύσει σε ποιότητα.

                                   Η παράδοση  της προίκας

Η  προετοιμασία για την προίκα διαρκούσε περίπου ένα μήνα. Στην αρχή έπλεναν όλα τα ρούχα και τα υφάσματα και τα μαλλιά  σε ποτάμι και με αυτά γέμιζαν το στρώμα του νυφικού κρεβατιού.

 Η προίκα τοποθετούνταν μέσα στο γίκο. Τα ρούχα, τα υφαντά, τα κιλίμια έμπαιναν με σειρά μέσα.

Στον πάτο από το γίκο τοποθετούνταν τα βαριά υφάσματα, μετά τα τραγότσαλα, τα κιλίμια κ.λ.π.Πάνω έβαζαν τα πιο ωραία υφάσματα.

Απαραίτητα η νύφη θα έπρεπε να πάρει μαζί της και ένα

πάπλωμα στο οποίο έβαζαν το καλύτερο σεντόνι και το έραβαν με το πάπλωμα που το κεντούσαν οι νύφες και το έβαζαν στον γίκο. Πάνω από το πάπλωμα έβαζαν μαξιλάρια    που και αυτά ήταν ραμμένα στο χέρι. Τέλος η προίκα μεταφερόταν με ένα    φορτηγό που έστελνε ο γαμπρός.

 Μέσα έβαζαν την προίκα και έξω στην καρότσα    τοποθετούσαν τα υφαντά πάλι με σειρά. Στο σπίτι του γαμπρού έμπαιναν όπως τα είχαν φτιάξει δηλαδή με την ίδια σειρά»)

Προικοσύμφωνoν

Σήµερον την δεκάτην  ογδόην του µηνός Νοεµβρίου του έτους 1909 ηµέραν  της εβδοµάδος Τετάρτην προσκληθείς ο υποφαινόµενος   εφηµέριος … εις  την οικίαν της …όπου ήτο και ο  ( µέλλων γαµπρός  ) ήκουσα παρ’  αυτών εγώ τε και οι µετ’ εµού προσκληθέντες συνυποφαινόµενοι  τ’  ακόλουθα.     Ο κύριος …έχων θυγατέρα εις ώραν γάµου ονόµατι …θέλει να  µνηστεύσει αυτήν µετά του …και προσφέρει ως προίκα της θυγατρός του εξής.

1 ον

Οικίαν εις άνω µαχαλάν εντελώς τετελεσµένην  πλησίον της οικίας … (περιγράφονται λεπτοµερώς  οι γειτονικές  οικίες ) .

2 ον…

7 ον ( περιγράφονται λεπτοµερώς τα προικιζόµενα  κτήµατα µε τα σύνορά τους ).

8 ον Και µετρητά λίρας οθωµανικάς  είκοσι αριθµ. 20.      Εν σινή, δύο τσεντερέδες, εν ταψή, δύο βυτίνες.-

Ο … ( µέλλων γαµπρός )  παραδέχεται την συµφωνίαν ταύτην  και υπόσχεται µέχρι της εποχής του γάµου θέλει τηρήσει  τα καθήκοντα του καλού µνηστήρος και ότι όταν λάβη την προίκα θα έχει µεν αυτήν υπό την διαχείρισίν του αλλά θα φυλάτη αυτήν ως ιεράν υπό την αναπαλοτρίωτον κυριότητα της µελούσης συζύγου του εξ αµοιβέας  συγκαταθέσεως. Ο γάµος γεννήσεται µετά τρεις µήνας από σήµερον και αν εν εκ των δύο µερών  θελήση και αποφασίση  να ακυρώσει τον αρραβώνα οφείλει να πληρώσει τω ετέρω µμετζίτια αργυρά εκατόν πεντήκοντα. Οι προικίζοντες υποχρεούνται να µεταβιβάσωσι τα κτήµατα προ της ‑­εποχής του γάµου εις όνοµα της µελονύµφου, οι δε µνηστήρες αµφότεροι υπόσχονται ότι δια πάσαν είτε  προ του γάµου είτε µετά του γάµου ( ω µη γένητο) αµφισβίτησιν ή διαφοράν αφορώσαν εις την δικαιοδοσίαν της µητροπόλεως δικαζούσης κατά τα εκκλησιαστικά νόµιµα και τα επιτόπια

Έθιµα

∆ιά δε τα κτήµατα των ανωτέρω επειδή τυγχάνουσιν της µητρός εάν εν περιπτώσει ζητήσουν τα ορφανά ανάλογον της µητρός των υπόσχεται ο πατήρ κύριος … να δώση εις την θυγατέραν του … ( άλλο κτήµα  ). Επί πάσει εγένετο το παρόν ίνα χρησιµεύσει εν καιρώ δέοντι.

 Εν … τη …

( Ακολουθούν υπογραφές του µνηστήρα, του προικίζοντα πατέρα και των µαρτύρων. Για τους αγράµµατους  βεβαιώνουν και υπογράφουν οι γνωρίζοντες  γραφή ).

Ακριβές αντίγραφο από τον τηρούµενο στην Κοινότητα Κώδικα  Προικοσυµφώνων.

                                       
                                  Γνήσιο Προικοσύμφωνο 1920 Πλαγιά Αιτωλοακαρνανίας

ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Μαμασούλα Χρύσα

Κελεπούρη Νίκη

Κοντονάσιου Δήμητρα

Πατσέας Γιάννης


Τραγούδια για την Προίκα

http://www.youtube.com/watch?v=EarxLfiO4eE

http://www.youtube.com/watch?v=1LQv8XMvgmI

http://www.youtube.com/watch?v=hgTeP4ecSoA

«ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ» - Ανδρέας Λασκαράτος

‘‘Η προίκα’’

Διάλογος ενός πατέρα εποχής (19^ος αι. Κεφαλλονιά) και του συγγραφέα, υπακούωντας στο κοινωνικό κατεστημένο που περιγράφεται στο απόσπασμα του σχολικού βιβλίου της Α’ Λυκείου.

Κεφαλλονιά, χειμώνας του 1856

Βρισκόμαστε στο τοπικό καφενείο  Κεφαλονίτικου χωριού, όπου μαζεμένοι οι άνδρες συζητούν για τις κόρες τους. Πιο δίπλα, σε ένα τραπεζάκι, ένας κύριος παρακολουθεί με δέος και ακούει με απορία την συζήτησή τους. Ξαφνικά, ένας λεπτοκαμωμένος κύριος τον πλησιάζει και κάθεται στο τραπέζι του. Τον κοιτάε περίεργα. Δεν μοιάζει για ντόπιος. Ανταλλάσσουν μερικές κουβέντες και το γεγονός αυτό αποτελεί το έναυσμα για το συγγραφέα να ‘‘ανοίξει’’ συζήτηση για αυτό που ακουγόταν στο καφενείο και συγκεκριμένα για το προικιό που ήταν υποχρεωμένος από το κοινωνικό κατεστημένο της εποχής, ο Κεφαλονίτης γονιός να συγκεντρώσει για την κόρη του.

Συγγραφέας: Εσύ, φίλε μου, είχες την ευλογία του Κυρίου, να κάμεις οικογένεια;

Πατέρας: Αχ, άνθρωπέ μου, μεγάλη κουβέντα ξεστόμισες. Έχω παιδιά, έχω γυναίκα. Έχω δυο παιδιά και δυστυχώς και μια κόρη. Μεγάλη  δυστυχία! 

-          Γιατί το λες αυτό; Τα παιδιά είναι ευλογία, χάρισμα Θεού.

-          Όπως το είπες, τα παιδιά και μόνο.

-          Δηλαδή και τα κορίτσια.

-          Καλέ μου άνθρωπε, κουφιοκέφαλος είσαι; Τα ΠΑ- ΛΙ- ΚΑ- ΡΙΑ είναι χάρισμα Θεού. Τα θηλυκά, μη λάχει και σου μείνουν στο σπίτι. Εσύ από δω είσαι; Γνήσιος Κεφαλονίτης;

-          Ναι! Και δυστυχώς συναντώ στενόμυαλους ανθρώπους. Λένε πως ο τόπος ανοίγει το μυαλό, ξέρεις λίγη θάλασσα, λίγος ήλιος… μα απ’ ότι φαίνεται ‘‘κάποιοι’’ περπατούν στα σκοτάδια. Ο ήλιος δεν φώτιζε τη ζωή τους για τα καλά, μια συννεφιά σκεπάζει την ψυχή τους.Όρεξη για καμία σωστή ένεργεια. Το μυαλό αδυνατεί να σκεφτεί λογικά, αρνείται την κάθε πρόοδο που προσφέρει απλόχερα η ζωή.  Η θάλασσα πάντα φουρτουνιασμένη για δαύτους. Τα κύματα χτυπούν τα βράχια του μυαλού τους αλλά αυτοί προτιμούν να πνιγούν παρά να κάνουν την παρα μικρή προσπάθεια να αλλάξουν συνήθειες.

-          Τι να κάμουμε. Ο καθένας κουβαλάει τόσα και τόσα στο καλυβάκι του. Εμένα που με βλέπεις, καθημερινά μάχομαι. Η θυγατέρα μου είναι σε ηλικία γάμου. Κούραση τόσα χρόνια. Αρνήθηκα το κάθε έξοδο για την ανατροφή της, την ευπρέπεια των φορεμάτων της, ό,τι μπορεί να φανταστεί ο ανθρώπινος νους. Μόχθος τρομερός! Η τροφή της ήτανε από τες φθηνότερες, ο γιατρός δεν επάτησε το κατώφλι του σπιτικού μου. Την είχα δούλα και κυρά. Τα τάλαρα γενήκανε κομπόδεμα ολόκληρο, μέρα παρά μέρα γέμιζε περσότερο. Τώρα προσδοκάω σα γονιός και γω τον γαμπρό μου. Άξιο και καλό παλικάρι να ’ναι!

-          Αυτό το αδικημένο θηλυκό, που ποιος να ξέρει σε ποια σκαφίδα πλένει τα ρούχα σου και σου μαζεύει το σπιτικό σου, για να μείνεις εσύ ευχαριστημένος και μόνο, προσδοκάς να γίνει ξανά δούλα και κυρά στο σπίτι του ανδρός της; Και τα χρήματα που μοχθεί καθημερινά να εξοικονομήσει να μπαίνουν στο μάτι του κερδοσκόπου άνδρα της;  Τρομάρα σου και κακό που της έκαμες και συνεχίζεις να κάνεις.

-          …δεν λες που κόπιασα και της έχω προίκα έτοιμη. Άλλες μένουν ανύπαντρες επειδής οι γονείς τους δεν μόχθησαν αρκετά για δαύτες. Αξιολύπητοι άνθρωποι!

-          Εσύ σε ποια κατηγορία εντάσσεσαι, μου λες; Θωρείς πως είσαι ενάρετος γονιός; Θυσιάζεις τες αρετές του κοριτσιού και προχωρώντας συνδράμεις στο έγκλημά της; Θυσιάζεις την θυγατέρα σου για έναν γάμο, μια προίκα. Ο βωμός της απελπισίας, καλέ! Τα παιδιά, ΚΑΙ ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΔΗΛΑΔΗ, δεν πρέπει να τα μεταχειριζόμαστε σαν πράγματα εμπορεύσιμα. Τα παιδιά, ΚΑΙ ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΔΗΛΑΔΗ, πρέπει να ζούνε για τον εαυτό τους.

-          Μα, μα δεν είναι…

-          Ο γάμος μπορεί να καλυτερέψει ακόμη περσότερο την καλή θέση εις την οποία χρεωστούμε ναν τα βάλομε, διαμέσου μιας ανατροφής όσον μπορούμε καλύτερης. Καταλαβαίνεις;

-          Χαζός δεν είμαι. Μα έτσι εσυνηθίστηκε. Ένα θηλυκό παιδί, όπως θες να λέω, θέλει να αποθάνει καλύτερα παρά να μείνει να περάσει τη ζωή του με τους γονέους του. Ένας πατέρας, μια μάνα θέλουν προτιμήσουν κάθε άλλο δυστύχημα παρά να τους μείνει ένα θηλυκό στο σπίτι. Είναι το σύστημα των οικογενειών μας τέτοιο, ίσως να το εγνωρίζεις. Εδώ είναι και σένα τα πάτρια εδάφη σου. Μέσα από το μεδούλι της θα βγάλει το προικιό της, θα ελευθερωθεί μέσα από το γάμο. Είναι ανάγκη να κοπιάσει, να στάξει μέχρι και η τελευταία σταγονιά αίμα που ρέει στες φλέβες της. Να γίνει ένα με το χώμα, έτσι άλλωστε θα μείνει προσγειωμένη.

-          Αγάπα περσότερο την θυγατέρα σου! Τα θηλυκά πρέπει μα αναπτύξουν το πνεύμα τους καλύτερα, να έχουν γνώση του κόσμου και πείρα, να έχουν υπομονή και να μπορούν να διαλέξουν μοναχές τους τον σύντροφό τους, να απορρίψουν τον κερδοσκόπο άνδρα και να αγαπηθούν από αυτόν της καρδιάς τους.

-          Ακούς τι λες άνθρωπε του διαβόλου; Να μας καβαλήσουν ζητάς; Και γιατί να είμαι εγώ αυτός που θα τα κάνει αυτά; Δεν ήξερα να μοιράσω τα δικαιώματα των ανδρών στα θηλυκά. Άσε με στον πόνο μου. Τα ξέρεις τάχα μου όλα. Λιμοκοντόρε του κακού!!

-          Παγιωμένα μυαλά, οπισθοδρομικοί άνθρωποι! Λυπάμαι…άμοιρα θηλυκά.

Βλαχοδήμου Παρασκευή Α1